Je eigen grenzen aangeven. Dat is belangrijk en soms lastig tegelijk. De meeste van ons hebben er wel eens moeite mee, niets om je voor te schamen dus. Misschien ken jij het ook wel, zo’n situatie waarin je even met je mond vol tanden staat terwijl er iets gebeurt dat je eigenlijk niet oké vindt. Achteraf schiet de perfecte respons in je hoofd, maar dan is het al te laat. Jammer, kans verkeken. Dat is niet iets geks of iets om je zorgen over te maken. Gebeurt dit echter vaker of structureel en heb je er last van? Dan is het misschien de moeite waard om hiermee aan de slag te gaan. Je grenzen aangeven valt namelijk goed aan te leren en te oefenen. Wij van Supertrainer helpen je in dit artikel graag een beetje op weg met wat praktische tips.
Toch is het belangrijk om eerst wat meer te weten te komen over mogelijke oorzaken en wat je grenzen aangeven nu eigenlijk precies is.
Je grenzen aangeven heeft een boel te maken met het begrip assertiviteit. Assertiviteit is namelijk een breed begrip waar verschillende gedragingen onder vallen. Gedragingen zoals je grenzen aangeven, voor jezelf en een ander opkomen en je emoties durven uiten. Je grenzen aangeven is dus een klein deel van assertief gedrag. Wanneer je moeite hebt met je grenzen aangeven heb je misschien ook wat moeite met het uiten emoties of het opkomen voor anderen. Ze komen voort uit eenzelfde karaktereigenschap “assertief”. Denk hierbij niet dat dit een onveranderbare karaktereigenschap is waarmee je wordt geboren of niet. Zie het meer als een beschrijving van gedrag.
Assertiviteit kan je indelen tussen onderdanig, oftewel sub-assertief gedrag en agressief gedrag.
Sub-assertief/onderdanig
Wanneer je sub-assertief of onderdanig bent stel je je eigen belang onder dat van de ander. Je kijkt misschien tegen de ander op of cijfert jezelf niet zo hoog in over het algemeen. Ook kan het zijn dat je over het algemeen confrontaties spannend vindt en je daarom de ander vaak gelijk geeft. Onder sub-assertief vallen gedragingen zoals ergens iets niet van durven zeggen, jezelf laten onderbreken en je grenzen niet aangeven.
Assertief
Assertief gedrag zit tussen sub-assertief en agressief in. Wanneer je assertief bent kom je op voor je eigen belang terwijl je tegelijkertijd ook oog hebt voor het belang van de ander. Oftewel de gulden middenweg waar je naar streeft. In de praktijk betekent dit dat je naar een oplossing zoekt waar allebei de partijen mee kunnen leven. Wanneer je baas je bijvoorbeeld vraagt om over te werken terwijl je eigenlijk niet kan zeg je niet botweg ‘ja’ of ‘nee’. Je zegt dan bijvoorbeeld: ‘Vanavond kan ik niet, maar ik kan morgen wel een uurtje eerder komen’. Je bewaakt je eigen grens en denkt tegelijkertijd mee met de ander.
Agressief
Wanneer je agressief bent stel je je eigen belang boven dat van de ander. Je houdt geen rekening met de gevoelens of wens van je gesprekspartner en doet alleen waar jezelf zin in hebt. Bij sommige mensen die moeite hebben met het grenzen aangeven komt dit juist voort uit een angst om agressief over te komen bij de ander omdat ze daar zelf een hekel aan hebben. Soms compenseer je dan over naar de andere kant. Overigens geldt dat ook vice versa, mensen die agressief zijn die juist bang zijn om onderdanig over te komen. Een voorbeeld van agressief gedrag is dat wanneer je bazin vraagt om over te werken je meteen antwoord “Nee, geen zin in,”.
Het is belangrijk om te weten dat bovenstaande kenmerken geen vaststaande persoonlijkheidseigenschappen zijn waarmee je wordt geboren of niet. Het wordt bewust of onbewust aangeleerd door bijvoorbeeld onze omgeving of jeugd. Dat is goed nieuws, want dat betekent dat het veranderbaar is als je veel oefent en er mee bezig bent. Daarbij is het ook nog eens zo dat we alle drie bovenstaande kenmerken wel een beetje in ons hebben. Ze zijn namelijk ook situatieafhankelijk. Wanneer jij een ervaren kracht op het werk bent en je daar helemaal thuis voelt zal je eerder assertief gedrag vertonen terwijl je bijvoorbeeld in een andere situatie waar je nog niet helemaal vertrouwt mee bent je misschien sub-assertief gedrag zal vertonen. Sterker nog, het is zelfs afhankelijk van de bui waarin je bent. Sommige dagen stap je nu eenmaal met een ander humeur uit bed. Dat is niet gek, en compleet menselijk.
Wat zijn oorzaken van niet voor jezelf opkomen?
Oké nu hebben we een beetje een beeld bij wat grenzen aangeven is en waarmee het te maken hebben. Voordat we overgaan op de praktische tips die je gaan helpen bij het grenzen aangeven is het nog goed om even stil te staan bij mogelijke oorzaken dat je dit nu niet doet. Wanneer je een beeld hebt van de oorzaak is het makkelijker om op te lossen. Voor iedereen zal de oorzaak anders zijn. Hieronder een rijtje dat wij met Supertrainer vaker tegenkomen tijdens onze trainingen.
Lager zelfvertrouwen
Eén van de meest voor de hand liggende oorzaken van dat je moeite hebt met het aangeven van grenzen is een wat lager zelfvertrouwen. Toch is dit lang niet altijd de oorzaak terwijl we de koppeling wel vaak maken bij mensen die niet hun grenzen aangeven.
Mensen die een wat lager zelfvertrouwen hebben vinden zichzelf misschien niet waard om voor op te komen. Of laten zich snel overbluffen omdat ze onder de indruk zijn van de ander. Of zijn juist opzoek naar een soort erkenning van de andere persoon en doen daarom wat hij of zei zegt.
Zelfvertrouwen is ook weer zoiets typisch dat verschilt per situatie en periode. De één is zelfverzekerd tijdens een feestje terwijl de ander weer zelfverzekerd is tijdens een nachtelijke wandeling door de natuur. Ook zit er verschil in per dag en periode, na een stressvolle periode ben je misschien wat minder zelfverzekerd dan na een rustige vakantie.
Ook aan zelfvertrouwen valt te werken! Kijk eens naar een onderwerp als persoonlijk leiderschap en kijk wat je er voor jezelf uit kunt halen.
Niet weten hoe je iets moet zeggen
Wat ook vaak gebeurt is dat je niet weet hoe je iets moet zeggen. Je voelt in het moment dat je het er niet mee eens bent wat er gebeurt maar weet niet hoe je jezelf moet uitdrukken. Misschien heb je het idee van jezelf dat je te bot overkomt en houd je daarom maar je lippen op elkaar. Of misschien laat je jezelf snel uit het veld slaan doordat de andere partij zo goed is met woorden en laat je je overbluffen. Na het voorval schieten de juiste woorden je wel in het hoofd, maar ja dan is het al te laat.
Dit is een veelvoorkomende reden die we horen bij Supertrainer. En gelukkig goed te verhelpen door wat oefening. Als dit de reden is heb je veel aan de praktische tips verderop in het artikel en misschien ook wel aan een training waarin je samen naar wat situaties kijkt met een trainer. Ook is het misschien een idee om je gesprekstechnieken in het algemeen te verbeteren.
Er is een vast patroon ontstaan
Soms gebeurt iets al zo lang dat je eigenlijk niet meer weet hoe het precies is ontstaan. Misschien komt het wel voort uit je jeugd waarin je moeite had met het aangeven van grenzen en is dit doorgetrokken naar je volwassen leven nu. Of misschien ben je ergens jong in een organisatie terechtgekomen en deed je toentertijd de vervelende klusjes omdat je vond dat dit erbij hoorde. Echter na zoveel jaar heb je daar misschien niet zo’n zin meer in. Omdat dit patroon al lang bestaat kan dit lastig zijn om te doorbreken voor je en zo je grenzen aan te geven.
Je positie in de groep is niet goed
Wat ook aan de hand kan zijn is dat je niet lekker in de groep ligt. Dat hoeft niet eens door jezelf te komen. Neem de groepsdynamica binnen je team of organisatie eens onder de loep. Pesten is helaas voor enkelen de realiteit, zelfs op latere leeftijd. Wanneer anderen merken dat je niet voor jezelf opkomt kan dit als reactie hebben dat ze je daarom blijven lastigvallen en over je grenzen blijven gaan. Dit kan gaan van ‘onschuldige’ grapjes tot aan je stelselmatig buitensluiten. Wanneer dit voor je speelt is het écht tijd voor actie. Tijd om je grenzen aan te geven! Wanneer je dat namelijk niet doet blijft dit gedrag in stand.
Deze bovenstaande vier zijn oorzaken die we met Supertrainer vrij vaak tegenkomen. Aan alle vier valt iets te doen. Die sleutel ligt echter wel in jouw handen al helpen we daar natuurlijk graag een handje bij.
Het is in ieder geval van belang om jouw persoonlijke oorzaak te achterhalen en uit te diepen. Herken je je in geen van bovenstaande? Stel jezelf dan wat kritische vragen en ga met anderen in gesprek. Zo komt het beetje bij beetje boven water voor je. Ook is het goed mogelijk dat een combinatie van factoren speelt. De wereld is immers niet zo simpel dat er altijd meer één oorzaak speelt. Iedere situatie is weer uniek.
Grenzen aangeven hoe doe je dat?
Je grenzen aangeven doe je met je communicatie en gesprekstechnieken. De reactie die je geeft kan je voorbereiden en oefenen.
Communicatie wil zeggen, de boodschap die je uitdraagt. Dat kan je zowel met woorden (verbale communicatie) als met je lichaamstaal (non-verbale communicatie) doen. Wanneer iemand je niet uit laat praten en jij zegt hier niks van, dan communiceer je dat je dit eigenlijk wel prima vindt. Bij communicatie snijdt het mes altijd aan twee kanten, er is namelijk zowel een zender van informatie als een ontvanger voor nodig. Je hebt zelf dus maar een beperkte invloed want er hangt ook een boel vanaf hoe de ander jouw oorden en acties interpreteert. Het kan soms goed zijn om dit gesprek open te gooien en het met je gesprekspartner te hebben over deze interpretaties.
Genoeg geschreven over mogelijke oorzaken en wat grenzen aangeven daadwerkelijk is nu. Tijd om over te gaan naar die praktische tips die we je hebben beloofd.
De volgende keer wanneer jij aan de slag gaat met grenzen aangeven kan je dat op deze manier doen:
Start met een neutrale observatie
Als je start met een neutrale observatie is de kans kleiner dat de andere partij in de verdediging schiet en er een discussie ontstaat. Dit gaat over de situatie die je niet meer accepteert.
Bijvoorbeeld:
- Ik merk dat je mij steeds niet laat uitpraten…
- Ik word nooit uitgenodigd voor het drankje na het werk…
- Ik moet nu alweer dit kut klusje doen…
Het is goed om dit op een zo’n neutraal mogelijke manier en zonder emotie te zeggen. Zo word je serieuzer genomen. Je valt de ander niet aan en bent niet boos.
Vertel de gevolgen voor jou
Dit is een belangrijke stap waarbij je de gevolgen van de situatie voor jou duidelijk maakt aan de ander. Zo leg je uit waarom het een probleem voor jou is.
Bijvoorbeeld:
- Ik merk dat jij mij steeds niet laat uitpraten… daardoor krijg ik niet de kans om te zeggen wat ik ervan vind…
- Ik word nooit uitgenodigd voor het drankje na het werk… zo leren we elkaar nooit goed kennen…
- Ik moet nu alweer dit kut klusje doen… zo ontwikkel ik mezelf niet…
Je houdt het bij jezelf zodat je de kans op een discussie weer verkleint. Het gaat ten slotte over jou dus hoe kan de ander het daarmee oneens zijn? Tijdens deze stap verbindt je oorzaak en gevolg aan elkaar en geef je de ander de kans tot zelfreflectie.
Geef je bloot
Niet letterlijk natuurlijk. Maar je mag best aan de ander wat zwakte laten zien en laten doorschemeren dat je er echt mee zit. Zo kom je juist krachtig over en geef je aan dat het belangrijk voor je is.
Bijvoorbeeld:
- Ik merk dat jij mij steeds niet laat uitpraten… daardoor krijg ik niet de kans om te zeggen wat ik ervan vind… en voel ik mij ondergewaardeerd.
- Ik word nooit uitgenodigd voor het drankje na het werk…zo leren we elkaar nooit goed kennen…daardoor voel ik me geen onderdeel van het team.
- Ik moet nu alweer dit kut klusje doen…zo ontwikkel ik mezelf niet…daardoor voel ik me gebruikt.
Dat kan natuurlijk best spannend zijn. Zeker als je het idee hebt dat de anderen alleen eropuit zijn om voordeel uit je te halen. Toch is het een belangrijk onderdeel waardoor je juist sterker overkomt. Hoe gek het misschien ook klinkt. Zo krijgt de ander hopelijk het inzicht dat het probleem echt opgelost moet worden en dat daar twee partijen voor nodig zijn.
Blijf dicht bij jezelf!
Wanneer je aan de slag gaat met grenzen aangeven is het belangrijk om jezelf te blijven. Je wit geen rol spelen waar mensen makkelijk doorheen prikken. Dan heeft het een averechts effect. Gebruik bovenstaande voorbeeldzinnen dan ook niet letterlijk maar lekker je eigen variant die je zelf zou gebruiken. Dit betekent niet dat je de reactie die bij jou niet kan oefenen of voorbereiden. Dat zouden we zeker aanbevelen.
Hulp nodig bij het grenzen aangeven?
Wil je eens met iemand over het onderwerp praten of samen naar jouw situatie kijken? Dan staan we bij Supertrainer met liefde voor je klaar. We kunnen je op verschillende manieren helpen. Bel ons gewoon even op of mail ons met je vraag of situatie. Dan neemt iemand van ons contact met je op om het daar even vrijblijvend over te hebben.
Of ben je toe aan een training om je vaardigheden en kennis écht naar een verder niveau te brengen? Vraag in dat geval onze brochure aan en lees of het iets voor je is.
