Onder assertief gedrag vallen verschillende aspecten zoals je grenzen aangeven, voor jezelf opkomen en je gevoel uiten. Assertief zijn wordt gezien als een positieve gedraging. Daarom willen veel mensen assertief gedrag vertonen. Toch is dat soms nog moelijker dan we denken. We hebben denk ik allemaal wel eens situaties waarin we het gevoel hebben dat de kaas ons van het brood wordt gegeten. Je hebt bijvoorbeeld een discussie gehad met iemand en staat op het moment zelf met je mond vol tanden en na enkele uren pas schiet het perfecte antwoord dat je het willen geven in je hoofd. Te laat, de vogel is gevlogen. Volgende keer beter. Dit is normaal. Heb je echter het gevoel dat dit stelselmatig is en er over jouw grenzen heen wordt gegaan dan is het misschien tijd om er wat aan te doen. Hopelijk heb je wat aan de praktische tips verderop in het artikel over hoe je assertief gedrag kan vertonen.
Maar voordat we overgaan op die praktische tips is het van belang om eerst even wat meer te weten te komen over wat assertief gedrag nu daadwerkelijk is en waarom we het soms niet laten zien.
Wat is de betekenis van assertief?
Assertief gedrag kan je indelen op een schaal tussen sub-assertief gedrag en agressief gedrag. De onderstaande voorbeelden van assertief gedrag geven wat meer duidelijkheid.
Sub-assertief gedrag (onderdanig)
Onder sub-assertief en onderdanig gedrag valt al het gedrag waarbij je het belang van de ander boven je eigen belang stelt. Hierbij laat je over je grenzen heengaan en kom je niet vaak voor jezelf op. Ook ben je misschien wat minder nadrukkelijk aanwezig in gesprekken en vergaderingen. Je vindt confrontaties misschien een beetje eng waardoor je geneigd bent om de ander gelijk te geven of om maar simpelweg te doen wat de ander van je vraagt. Wanneer dit structureel is kan dit van invloed zijn op je zelfvertrouwen tot zover dat je er écht last van kunt ervaren.
Assertief gedrag
Dit is de gulden middenweg die je eigenlijk wilt bereiken. Wanneer je assertief gedrag vertoon houd je zowel rekening met je eigen belangen als met de belangen van een ander. Je komt voor jezelf op maar niet zonder de gevoelens of grenzen van een ander uit het oog te verliezen. Je bereikt dit door open in je communicatie te zijn met de ander. Wanneer je leidinggevende bijvoorbeeld vraagt of je over wilt werken in de avond zeg je: “Nee sorry, vanavond gaat niet lukken maar ik kan wel kijken of ik morgenochtend een uurtje eerder kan komen als het nodig is”. Je zoekt dus naar een oplossing waar beide partijen zich in kunnen vinden.
Agressief gedrag
Wanneer je agressief gedrag vertoon houd je alleen rekening met jezelf en loop je over het belang en de grenzen van de ander heen. Je denkt dan alleen aan wat jij wilt. Dit lijkt soms super zelfverzekerd maar is het vaak niet. Het komt regelmatig juist voor uit een bepaalde angst om niet assertief genoeg te zijn en leidt dan tot overcompensatie naar de andere kant. Een voorbeeld van een agressieve reactie is dat wanneer je leidinggevende vraagt om over te werken dat je dan zegt: “Nee, zoek het lekker uit met de zaak ik ben vrij en heb er geen zin in.”.
Assertief zijn
Besef je wel dat bovenstaande drie gedragingen geen vaststaande persoonlijkheidstrekken zijn waarmee je wordt geboren of niet. Het zijn voorbeelden van gedrag en gedrag is veranderbaar en af en aan te leren. Wanneer je van jezelf vindt dat je te agressief of sub-assertief bent valt hier dus iets aan te doen. Daarbij is het ook nog eens zo dat de gedragingen situatie afhankelijk zijn.
Iedereen vertoont wel eens één van bovenstaande drie gedragingen. Dat heeft te maken met je omgeving en hoe je je voelt. Wanneer je een wat kortere nachtrust hebt gehad en misschien met je verkeerde been uit bed bent gestapt kan je eerder geneigd zijn om een agressievere reactie te geven die niet met anderen rekening houdt. Ook zal iemand die zich helemaal senang voelt en al jaren in een organisatie werkt het makkelijker afgaan om een assertieve reactie te geven tijdens een vergadering dan iemand die er nog maar een paar maanden werkt.
Nogmaals, maak je dus geen zorgen als je er een keer een reactie uitgooit waarvan je spijt hebt. Praat erover als het nodig is en analyseer het. Maar kom wel écht in actie wanneer je structureel last hebt of last veroorzaakt met je reacties.
Wat zijn mogelijke oorzaken dat je assertief gedrag niet laat zien?
Dat jij het assertieve gedrag dat je wilt laten niet laat zien kan verschillende oorzaken hebben die persoonsafhankelijk zijn. Wanneer je van plan bent om wat assertiever te worden is het goed om eens stil te staan bij bovenstaande vraag. Net als een arts die moet weten wat de verwonding precies is voordat hij of zij een medicijn toedient. Onderstaand een aantal oorzaken die wij met Supertrainer vaker tegenkomen in de trainingen die we geven.
Minder zelfvertrouwen
Een voor de hand liggende oorzaak van dat je assertief gedrag niet vertoont is een wat lager zelfvertrouwen. Je bent dan niet zeker van je eigen capaciteiten om op te komen voor jezelf en je grenzen. Of misschien vind je jezelf het wel niet waard om voor op te komen. Of laat je jezelf makkelijk overbluffen door de ander.
Vaak is minder zelfvertrouwen ook weer een resultaat van het niet voor jezelf opkomen. Je raakt dan teleurgesteld in jezelf. Zo is het een zichzelf versterkende spiraal waar je uit moet zien te komen. Zelfvertrouwen is ook weer zoiets dat verschilt per situatie en periode. De één is zelfverzekerd tijdens het sporten terwijl de ander zelfverzekerd achter een computer zit.
Aan zelfvertrouwen valt te werken! Voel je dus geen slachtoffer wanneer dit een oorzaak is waar je jezelf in kunt vinden. Breek die negatieve spiraal door persoonlijk leiderschap over je eigen leven te pakken.
Je weet niet wat je moet zeggen
Je wilt wel assertief gedrag vertonen maar je weet niet zo goed hoe. Wanneer er in een situatie over je grenzen heen gegaan wordt voel je dat dit niet oké is. Echter weet je niet wat je op zo’n moment moet zeggen. Je bent misschien juist bang om te lomp en agressief over te komen. In je hoofd weet je het allemaal zo goed te zeggen, maar in het écht rollen de woorden maar niet over je tong.
Wanneer dit het geval is ben je ook niet de enige, dit is misschien wel de meeste voorkomende reden die bij we bij Supertrainer horen. Dit valt goed te verhelpen door training, oefening en voorbereiding. Bereid eens wat reacties voor en oefen ze de eerstvolgende keer dat er weer iets gebeurt waarin je assertief gedrag wilt vertonen. Als dit de oorzaak is heb je zeker iets aan de praktische tips aan het einde van dit artikel, ook heb je misschien iets aan het verbeteren van je gesprekstechnieken.
Het is gewoonte geworden
Na verloop van tijd ontstaan er soms vaste patronen die we niet eens in de gaten hebben. En die vaste patronen zijn soms lastig te doorbreken. Gedrag dat je vroeger oké vond, vind je misschien nu niet meer oké. Vroeger vond je het misschien niet zo erg om onderbroken te worden of elke keer dat vervelende klusje op te knappen, tegenwoordig ligt dat anders voor je. Misschien bestaat het patroon al sinds je jeugd, maar ook kortere patronen kunnen ook hardnekkig zijn.
Het kan lastig zijn om na jaren ineens te moeten aangeven aan anderen dat je bepaalt gedrag of situaties niet meer accepteert die al zo lang hebben bestaan.
Groepsdynamica/Groepsdynamicsche processen
Soms ben je wat minder populair dan anderen in de groep. Sterker nog, soms kan het zelfs zo ver gaan dat je daadwerkelijk gepest wordt door anderen. Zelf in volwassen teams gebeurt dat, als dit jou bekend voorkomt ben je zeker geen uitzondering. Echter ook als je niet gepest wordt maar wel voor je gevoel een beetje onderaan de sociale ladder bungelt kan dit van invloed zijn op hoe assertief je bent. Zeker als anderen merken dat je geen assertief gedrag vertoont kan dit er juist toe leiden dat je ze vaker over je grenzen heenstappen omdat er toch geen consequenties aan zitten. Je laat het namelijk toe, dus hoe kunnen de anderen weten dat jij het niet oké vindt? Als dit herkenbaar voor je is, is het tijd om assertief gedrag te gaan vertonen. Soms verbetert dit ook nog eens je positie in je groep omdat je dan het respect kan winnen.
Bovenstaande vier oorzaken komen wij tijdens onze trainingen met Supertrainer geregeld tegen als het onderwerp assertief gedrag voorbijkomt. Echter is de oorzaak altijd persoonlijk en kan deze ook anders zijn, of juist een combinatie van bovenstaande oorzaken. Dat kan natuurlijk ook. Als je aan de slag wilt met assertief gedrag is goed om even stil te staan bij mogelijke oorzaken.
Hoe vertoon je een assertieve houding?
Assertief gedrag vertonen heeft alles te maken met je communicatie. Communicatie wil zeggen de boodschap die je uitdraagt naar anderen door middel van je gesprekstechnieken. Dat kan zowel door lichaamstaal (non-verbale communicatie) als gesproken taal (verbale communicatie), oftewel effectief communiceren, te gebruiken. Ook door niets te zeggen communiceer je. Zoals gezegd, wanneer je niet vertelt dat iemand over je grens heengaat kan de ander dit interpreteren als dat jij dit niet erg vindt. Communicatie heeft dus twee kanten. Het gaat zowel over degene die de boodschap uitzendt als degene die de boodschap ontvangt. Daarom heb je zelf maar een beperkte invloed. Toch kan je al een boel bereiken door je communicatie aan te passen in situaties waarin je assertief gedrag beter wilt vertonen. Ook kan het helpen om het over jouw communicatie en gesprekstechnieken te hebben en hoe de ander dit interpreteert.
Oké tijd voor die praktische tips de we je aan het begin van het artikel hadden beloofd. Door je communicatie aan de volgende simpele voorwaarden te laten voldoen toon je assertief gedrag.
Begin met een objectieve observatie
Wanneer er een situatie voorkomt waarin je assertief gedrag wilt vertonen is het goed om te beginnen met het vertellen wat de situatie is die over je grenzen gaat. Begin met een neutrale boodschap.
Bijvoorbeeld:
- Ik merk dat je mij steeds niet laat uitpraten…
- Ik word nooit uitgenodigd voor het drankje na het werk…
- Ik moet nu alweer dit kut klusje doen…
Op deze manier val je de ander niet aan en betrek je het op jezelf. Zo verklein je de kans op discussie, je wilt immers alleen iets meedelen.
Vertel wat de gevolgen zijn voor jou
Vervolgens koppel je die situatie aan de gevolgen voor jou. Hiermee maak je duidelijk aan de ander waarom jij het als probleem ervaart.
Bijvoorbeeld:
- Ik merk dat jij mij steeds niet laat uitpraten… daardoor krijg ik niet de kans om te zeggen wat ik ervan vind…
- Ik word nooit uitgenodigd voor het drankje na het werk… zo leren we elkaar nooit goed kennen…
- Ik moet nu alweer dit kut klusje doen… zo ontwikkel ik mezelf niet…
Ook hier betrek je het weer alleen op jezelf om de kans op discussie klein te houden. Nu oorzaak (het gedrag van de ander) en gevolg (de gevolgen voor jou) aan elkaar gekoppeld zijn heeft de ander kans tot zelfreflectie.
Laat merken hoe erg je het vindt
Dit klinkt misschien een beetje dramatisch maar is het niet. Zo geef je aan hoe belangrijk het voor jou is dat de situatie wordt opgelost.
Bijvoorbeeld:
- Ik merk dat jij mij steeds niet laat uitpraten… daardoor krijg ik niet de kans om te zeggen wat ik ervan vind… en voel ik mij ondergewaardeerd.
- Ik word nooit uitgenodigd voor het drankje na het werk…zo leren we elkaar nooit goed kennen…daardoor voel ik me geen onderdeel van het team.
- Ik moet nu alweer dit kut klusje doen…zo ontwikkel ik mezelf niet…daardoor voel ik me gebruikt.
Door je een beetje bloot te geven kom je ook juist sterker over. Je laat dan zien dat je niet meer bang bent dat de ander je kwetst. Ook leert de ander je wat op een dieper niveau kennen en kan dit juist een band smeden, of anders in ieder geval het begrip waar je naar op zoek bent.
Blijf jezelf tijdens assertief gedrag!
Wanneer je ervoor kiest dat je assertiever wilt worden is het belangrijk om dicht bij jezelf te blijven. Ga niet ineens een rol spelen en dingen zeggen die niet bij je passen. Gebruik de bovenstaande zinnen dan ook als leidraad en neem ze niet één op één over. Wanneer je niet authentiek bent prikken anderen gemakkelijk door je heen en word je niet meer serieus genomen. Dan bereik je het tegenovergestelde van wat je wilde. Je kan de reactie die je wilt geven echter wel oefenen of voorbereiden.
Een cursus assertiviteit volgen?
Zoals je misschien inmiddels door hebt zijn wij van Supertrainer een trainingsbureau dat jou kan helpen met allerlei onderwerpen. Waaronder dus ook trainingen assertiviteit en assertief gedrag. Nu ben je misschien niet aan toe om meteen een hele training te volgen, dat begrijpen wij ook. Maar heb je toch wat hulp nodig of wil je eens praten over het onderwerp of een persoonlijke situatie waar jij tegenaan loopt? Dan staan wij ook voor je klaar om je telefonisch of via de mail met praktische tips te geven. Stuur dan even een mailtje of doe een belletje.
Toch interesse in de training en wil je jouw assertief gedrag naar een wat dieper niveau brengen? Of wil je gewoon wat meer over ons weten? Vraag dan onze gratis brochure aan voor de training assertiviteit!
