We communiceren allemaal elke dag, zo zei de Oostenrijks-Amerikaanse psycholoog Paul Watzlawick ooit: ‘’Je kunt niet niet-communiceren’’. Juist daarom is het zo belangrijk dat communicatie soepel en op een goede manier verloopt. Maar hoe kunnen we er voor zorgen dat onze communicatie op een effectieve manier verloopt? Het op een goede manier gebruik maken van je gesprekstechnieken en bewust zijn van communicatieniveaus kan hierbij helpen.
Communicatie vindt plaats op vier niveaus, namelijk; het inhoudsniveau, het procedureniveau, het interactieniveau en het emotionele niveau. Hieronder worden de verschillende communicatieniveaus kort uiteengezet.
Inhoudsniveau
Het inhoudsniveau van communicatie gaat, zoals de naam eigenlijk al zegt over de inhoud van het gesprek: het gespreksonderwerp. Waarom zitten we hier bij elkaar? Wat wordt er besproken? Een voorbeeld van een zin op inhoudsniveau kan zijn: ‘’We zitten hier bij elkaar om het te hebben over uw werkzaamheden van de afgelopen weken.’’. In een gesprek is het van belang dat iedereen hetzelfde gespreksonderwerp aanhoudt.
Procedureniveau
Alle bewuste (en soms ook de onbewuste) afspraken die gelden voor het gesprek hebben te maken met het procedureniveau. Hierbij gaat het over de manier waarop we het gesprek voeren. Is er een gespreksleider die zegt wat er gaat gebeuren? Praat iedereen door elkaar of is er voor iedereen apart ruimte om zijn zegje te doen? De tijdsduur van het gesprek is ook een aspect van het procedureniveau.
Interactieniveau
Het interactieniveau betreft de manier waarop we met elkaar omgaan in een gesprek. De manier waarop je op elkaar afstemt in het gesprek is een groot onderdeel van het interactieniveau. ‘’Ik vind dat je veel aan het woord bent’’, is een voorbeeld van een zin op interactieniveau.
Emotionele niveau
Communicatie op emotioneel niveau gaat over de gevoelens van iedere afzonderlijke persoon in het gesprek. Wanneer een gespreksdeelnemer uit hoe hij zich voelt in een gesprek, dan is er sprake van het emotionele niveau. Het kan hier bijvoorbeeld gaan om een gespreksdeelnemer die aangeeft dat hij het vervelend vindt dat zijn gesprekspartners niet naar hem luisteren. Communicatieniveaus kunnen ook tegelijkertijd voorkomen. ‘’Ik vind het vervelend dat je de ideeën die ik aandraag negeert.’’ is hier een goed voorbeeld van. Het ‘vervelend vinden’ heeft betrekking op emotioneel niveau, en het negeren van de ideeën op interactieniveau.
De vier communicatieniveaus kunnen worden gezien als een ijsberg, waarbij het interactieniveau en het emotionele niveau onder water liggen. Deze zijn dus niet, of amper, “zichtbaar” voor je gesprekspartner(s). Een verklaring hiervoor is dat we het over het algemeen niet gewend zijn om in een gesprek een opmerking te maken over hoe we ons voelen (emotie) of over de manier waarop het gesprek verloopt (interactie). We zijn bang om erop afgerekend te worden of we zijn van mening dat je je gevoel niet mag uitspreken tijdens een gesprek.
Miscommunicatie door verkeerd gebruik van communicatieniveaus
Miscommunicaties kunnen plaatsvinden doordat communicatielevels door elkaar worden gehaald. Zo kun je bijvoorbeeld het gesprek ingaan op emotioneel niveau en dit kan volledig genegeerd worden door de gesprekspartner die verder gaat op inhoudsniveau. Gevolg hiervan is dat jij je minder prettig kan voelen in het gesprek en er daarom frictie op inhoudsniveau ontstaat, wat niet erg constructief is voor het gesprek. Het is daarom van belang om de communicatieniveaus te kennen en in de gaten te houden tijdens het gesprek, zodat het gesprek efficiënt verloopt.
Training?
Naast het gebruik en bewustzijn van communicatieniveaus in een gesprek, is het ook zinvol om je bewust te zijn van communicatieniveaus bij het geven en ontvangen van feedback. Mensen zijn vaak geneigd om in de verdediging te schieten wanneer ze feedback krijgen, wanneer feedback niet op de goede manier geleverd wordt. Feedback wordt vaak persoonlijk opgevat. Wanneer je je bewust bent van het communicatieniveau waarop feedback gegeven wordt kun je op een gepaste manier reageren zodat de feedback niet als een aanval voelt maar als een leermoment. Tevens kun je hier rekening mee houden bij het geven van feedback.
Iedereen maakt echter gebruik van communicatieniveaus. Dit gebeurt veelal onbewust. Zo zei Peter Drucker, Amerikaanse schrijver, hoogleraar en consultant op het gebied van management- en organisatieleer: ‘The most important thing in communication is hearing what isn’t said’’. Op het eerste gezicht heeft dit gezegde misschien weinig met communicatieniveaus te maken. Wat hier echter mee wordt aangeduid is dat veel vormen van communicatie, waaronder het gebruik van communicatieniveaus, onbewust plaatsvinden. Wanneer we ons bewustzijn van het gebruik van communicatieniveaus vergroten, kunnen we rekening houden met de niveaus tijdens gesprekken, waardoor miscommunicaties voorkomen kunnen worden en we gesprekken effectiever kunnen voeren.
Leren hoe je communicatieniveaus in kunt zetten en zo je gesprekstechnieken naar een hoger niveau tillen? Kijk dan nu naar de training gesprekstechnieken.
