Voor jezelf opkomen, we hebben er bijna allemaal wel eens moeite mee (gehad). Niets om je voor te schamen dus wanneer je het even niet zo goed lukt om je grenzen aan te geven. Dat bekende moment waarin je het gevoel hebt dat de kaas je van het brood wordt gegeten. En dan later op de dag of in de week spelen we de situatie nog eens in ons hoofd af en weten we wel wat we hadden willen zeggen of doen. Te laat helaas, frustrerend blijft dat. Komt dit nu vaker voor en heb je er echt last van? Dan is het misschien tijd om hier mee aan de slag te gaan. Voor jezelf opkomen kan je namelijk leren. In dit artikel geven we je wat praktische tips die je kunt uitproberen.
Maar voordat we meteen de praktijk induiken is het goed om even te verkennen waarom sommigen het lastiger vinden om voor zichzelf op te komen dan anderen. Wat zijn de verschillende oorzaken die het lastiger maken om voor jezelf op te komen?
Voor jezelf opkomen is een vorm van assertief gedrag en heeft een boel te maken met het begrip assertiviteit. Onder het begrip assertiviteit vallen allerlei gedragingen zoals voor jezelf opkomen, je grenzen aangeven, je gevoelens durven uiten op een manier die rekening houdt met de ander. Assertiviteit ligt daarmee tussen onderdanigheid of sub-assertiviteit en agressiviteit in. De guldenweg eigenlijk.
Sub-assertief/onderdanig
Sub-assertief gedrag is het belang van de ander boven je eigen belang stellen. Dit doe je om bijvoorbeeld ruzie te voorkomen of omdat je jezelf niet durft uit te spreken. Hieronder vallen gedragingen zoals er niets van zeggen wanneer iemand je onderbreekt, altijd ja zeggen op overwerken als je eigenlijk niet kan of wil en de vervelende klusjes altijd opknappen. Mensen die niet voor zichzelf opkomen vertonen vaak sub-assertief gedrag.
Assertief
Hierbij stel je je eigen belang en het belang van de ander gelijk. Dit is de gezonde goudenmiddenweg. Hier ben je respectvol naar de ander terwijl je je eigen grenzen bewaakt en voor jezelf opkomt. Je zoekt bijvoorbeeld naar het compromis wanneer iemand iets vraagt dat je eigenlijk niet wil of zegt “nee” op een respectvolle manier met uitleg. Als je manager je weer eens vraagt om over te werken zeg je bijvoorbeeld: “Sorry vanavond kan ik niet, ik kan wel 1 uur langer blijven als dat helpt.”. Je hebt gevoel voor de ander en denkt mee en laat niet over je heen lopen.
Agressief
Hier heb je geen gevoel voor de ander en houd je alleen rekening met je eigen belang. Soms komt dit juist voort uit de angst om niet assertief gevonden te worden en slaat iemand daarin door. Net zoals het andersom ook soms voorkomt dat iemand niet voor zichzelf opkomt omdat hij of zij juist bang is om agressief gevonden te worden. Stel dat je manager je weer eens vraagt om een dienst over te werken dan is: “Nee, zoek het uit in je toko” een voorbeeld van een agressieve reactie.
Houd goed in gedachten dat bovenstaande geen karaktereigenschappen zijn die in je persoonlijkheid zijn ingebakken. Iedereen heeft een beetje van alle drie in huis. Dat komt eruit afhankelijk van je emotionele bui of periode in de situatie waar je inzit. Als je in een burn-out beland bent geraakt zal je misschien wat minder assertief zijn terwijl je dat in de periode daarvoor wel was. Ook heeft iedereen wel eens een slechte bui waarin hij of zij agressief naar de ander overkomt en bijvoorbeeld kan snauwen.
Wat zijn oorzaken van niet voor jezelf opkomen?
Dat bovenstaande begrippen geen karaktereigenschappen zijn is goed nieuws. Het zijn namelijk gedragingen, en gedragingen kan je veranderen. Voor jezelf opkomen kan je dus leren! Maar eerst is het belangrijk om naar de mogelijke oorzaken te kijken waarom je niet voor jezelf opkomt. Deze oorzaken zullen voor iedereen anders zijn. Misschien heeft het wel te maken met iets uit het verleden, of misschien weet je het nog niet zo goed. Het kan raadzaam zijn om jezelf wat kritische vragen te stellen of om met anderen die je vertrouwt erover in gesprek te gaan. Zo kom je tot nieuwe inzichten over jezelf. Hieronder kan je ook een lijstje oorzaken van het niet voor jezelf opkomen vinden die we met Supertrainer vaker tegenkomen. Herken je er één?
1. Laag zelfvertrouwen
Niet voor jezelf opkomen koppelen we vaak automatisch aan lager zelfvertrouwen, terwijl dat lang niet altijd zo is. Toch is het wel een veelvoorkomende oorzaak van het niet voor jezelf opkomen. Als je zelfvertrouwen voor langere tijd laag is kan je misschien denken dat je het niet waard bent om voor jezelf op te komen. Of je denkt dat de ander gelijk heeft en doet daarom maar wat hij of zij zegt.
Zelfvertrouwen is ook weer situatieafhankelijk. De ene persoon is zelfverzekerd op een feestje, terwijl de ander zelfverzekerd is tijdens het uitvoeren van werkzaamheden of op een sportveld. In situaties waarin je wat onzekerder bent is het lastiger om voor jezelf op te komen. Het pakken van persoonlijk leiderschap kan een goede eerste stap zijn in het opbouwen van je zelfvertrouwen.
2. Met je mond vol tanden staan
Soms weet je gewoon even niet wat je moet zeggen en sta je met je mond vol tanden. Het kan zijn dat je bang bent om te bot over te komen en daardoor jezelf niet zo durft uit te spreken. Je weet niet hoe je de boodschap goed kunt verpakken. Of je laat je overrompelen door de woordenbrij van de ander en zit te veel vast in het denken in je hoofd. Achteraf draai je de situatie nog eens na in je hoofd en in je fantasie ben je ineens wel ad-rem. Vervelend wanneer dat je weer eens overkomt.
Gelukkig is dit goed te verhelpen met het veel oefenen van gesprekstechnieken in dit soort situaties. Er zijn specifieke gesprekstechnieken die je hierbij helpen. Verderop in dit artikel staat hier een voorbeeld van. Ook kan het een idee zijn om aan je gesprekstechnieken in het algemeen te werken. Wil je echt veel oefenen? Dan kan je er ook over denken om een training assertiviteit te volgen.
3. Je doet wat je altijd al hebt gedaan
Misschien werk je al lange tijd op dezelfde plek en doe je gewoon simpelweg wat je altijd al hebt gedaan. Na enige tijd ontstaan er soms patronen in je werk of omgang met andere mensen die je soms uit het oog verliest en zo onbewust blijven bestaan. Die patronen kunnen lastig te doorbreken zijn. Denk bijvoorbeeld aan dat je vroeger altijd bepaalde klusjes op je nam omdat je ze leuk vond. Echter na 20 jaar dezelfde klusjes doen kan dit veranderen, je vindt het dan misschien tijd dat iemand anders ze doet. Dit kan lastig zijn om aan dan te geven omdat de situatie al zo lang bestaat.
4. Je ligt niet lekker in de groep
De groepsdynamiek heeft ook een belangrijke invloed op jouw niveau van assertiviteit. Als jij het gevoel hebt dat jij niet echt populair bent en er maar een beetje bij de groep bungelt. Terwijl de anderen grappen maken met elkaar of buiten werk ook met elkaar afspreken kan het lastig zijn om voor jezelf op te komen. Je hebt misschien het gevoel dat anderen in een team tegen je optreden en je buiten sluiten. Zo ontstaat er een patroon waarbij jij niet voor jezelf opkomt, wat als gevolg heeft dat de anderen minder respect voor je krijgen, wat op zijn beurt weer tot gevolg heeft dat het lastiger voor jou is om voor jezelf op te komen. Een naar patroon dat je zult moeten doorbreken.
Bovenstaande oorzaken komen we vaker tegen in onze trainingen wanneer onze kandidaten meer willen weten over voor jezelf opkomen. Geen oorzaken om je voor te schamen ten eerste, en ten tweede ze zijn veranderbaar. Dat betekent dat met hulp van jouw invloed ze kunnen verminderen. Daar helpen we graag een handje mee. Ook is het goed mogelijk dat een combinatie van oorzaken bij jou speelt, of misschien iets wat niet in bovenstaand lijstje te vinden is. Iedere situatie is immers uniek.
Hoe kan je beter voor jezelf opkomen?
Voor jezelf opkomen begint vaak met je eigen communicatie. Dat is goed nieuws, je communicatie kan je veranderen door simpelweg te oefenen en experimenteren. Daar is wel wat durf voor nodig en de wil om die stap te zetten. Jij zorgt voor de durf, wij zorgen dat je weet wat je kan doen in 3 simpele stappen. Bedenk ook dat anderen de situatie niet voor jou gaan veranderen, die sleutel ligt bij jou.
Communicatie gaat over de boodschap die jij uitzendt. Dat doe je met zowel woorden (verbale communicatie) als met je lichaam (non-verbale communicatie). Wanneer jij in een gesprek de ander niet echt lang durft aan te kijken kan dit onzeker overkomen en communiceer je dus naar de ander dat je misschien een tikkeltje onzeker bent in deze situatie. Dat is tweeledig, want tijdens het communiceren is er iemand die informatie zendt en de ander die de informatie ontvangt. Het hangt dus ook een boel af van hoe de ander jou interpreteert. Gesprekstechnieken kan je gebruiken om je grenzen aan te geven en zo word je beter in voor jezelf opkomen.
Oké dan nu iets specifieker. We hadden het over 3 stappen. Dit zijn 3 kenmerken waaraan je boodschap moet voldoen wanneer je in een situatie zit waarin je voor jezelf wilt opkomen. Probeer het maar eens uit!
Start met een objectieve waarneming
Begin de boodschap met een objectieve waarneming van het gedrag dat je niet meer tolereert.
Bijvoorbeeld:
- Ik merk dat je mij steeds niet laat uitpraten…
- Ik word nooit uitgenodigd voor het drankje na het werk…
- Ik moet nu alweer dit kut klusje doen…
Het is belangrijk dat je dit niet verwijtend en zonder emotie zegt. Zo maak je de kans kleiner dat de ander in de verdediging schiet. Je betrekt het op jezelf in plaats van de ander en trekt zo zijn of haar aandacht.
Heb het over de gevolgen voor jou
Vervolgens is het belangrijk om de ander te vertellen wat de gevolgen van de situatie voor jou zijn. Laat je gesprekspartner inzien waarom jij het als probleem ervaart.
Bijvoorbeeld:
- Ik merk dat jij mij steeds niet laat uitpraten… daardoor krijg ik niet de kans om te zeggen wat ik ervan vind…
- Ik word nooit uitgenodigd voor het drankje na het werk… zo leren we elkaar nooit goed kennen…
- Ik moet nu alweer dit kut klusje doen… zo ontwikkel ik mezelf niet…
Je houdt het bij jezelf en houdt zo nog steeds de kans kleiner dat de ander in de verdediging schiet en het een welles tegen nietes discussie wordt. Dit is een belangrijke stap in je zin, je verbindt hier namelijk oorzaak en gevolg met elkaar. Wat is het effect van het gedrag van de ander op jou. Zo krijgt de ander de kans om te reflecteren op zijn of haar gedrag.
Zeg wat het met je doet
Hier laat je wat openheid zien over je gevoel en emotie. Dat maakt de boodschap krachtig en laat de urgentie aan de ander merken.
Bijvoorbeeld:
- Ik merk dat jij mij steeds niet laat uitpraten… daardoor krijg ik niet de kans om te zeggen wat ik ervan vind… en voel ik mij ondergewaardeerd.
- Ik word nooit uitgenodigd voor het drankje na het werk…zo leren we elkaar nooit goed kennen…daardoor voel ik me geen onderdeel van het team.
- Ik moet nu alweer dit kut klusje doen…zo ontwikkel ik mezelf niet…daardoor voel ik me gebruikt.
Dit gedeelte kan lastig zijn omdat je jezelf hier moet openstellen. Het resultaat is dat je de ander inzicht geeft in waarom de situatie volgens jou opgelost moet worden en dat dit twee partijen nodig heeft.
Wees jezelf
Het is belangrijk dat je authentiek bent en dus geen rol speelt. Dan prikt een ander zo door je heen en word je niet serieus genomen. Neem bovenstaande voorbeeldzinnen dus niet letterlijk, maar neem ze als leidraad. Geef er je eigen draai aan en spreek ze uit hoe jij dat zou doen. Dat betekent niet dat je je eigen zinnetjes kan opschrijven en oefenen als je dit fijn vindt natuurlijk.
Je mag trots zijn op jezelf wanneer je hier aan de slag mee gaat. Het vergt namelijk durf om die eerste stap te nemen. Dat kan namelijk best spannend zijn. Zeker omdat je geen garantie hebt op succes. Wees je daar ook bewust van. Je hebt zelf maar beperkte invloed, er moet ook wil van de ander(en) aanwezig zijn bij het voor jezelf opkomen. Het kan ook voorkomen dat de andere partij geen millimeter wil geven. In dat gevoel is er misschien een andere drastischere oplossing nodig. Jezelf zijn werkt trouwens ook goed voor je mindfulness.
Hulp nodig bij voor jezelf opkomen?
Hopelijk geven we je met dit artikel een zetje in de goede richting. Het kan echter zo zijn dat je wat meer hulp wilt dan alleen dit artikel. In dat geval staan wij voor je klaar met Supertrainer. Of als je gewoon de behoefte voelt om even iemand over het onderwerp te spreken kan dat natuurlijk ook. Stuur ons dan een mail of bel ons op en we komen geheel vrijblijvend met je in contact. Je kan ons bijvoorbeeld inschakelen voor een op jouw afgestemde training assertiviteit. Als je hier nieuwsgierig naar bent kan je de brochure aanvragen en dan krijg je deze toegestuurd.
